Opactwo pocysterskie w Lądzie nad Wartą.

To opactwo pocysterskie znajduje się w małej wielkopolskiej miejscowości – w Lądzie, zaledwie trzydzieści kilometrów od mojego Kazimierza Biskupiego i kilka kilometrów od trasy A2. Leży ono urokliwie na stoku pradoliny Warty, w centrum Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego. Można tam łatwo dojechać, można też dopłynąć - kajakiem dotarłam tam w ubiegłym roku. I w jednym i w drugim przypadku strzeliste wieże i czasza dużej kopuły kościoła przyklasztornego widoczne są już z daleka. I zachęcają, aby tu zajrzeć, a warto to robić, bowiem jest to miejsce pięknie położone, z bardzo odległą cysterską historią sięgającą XII wieku, z wieloma zabytkami prezentującymi unikatową kulturę i sztukę średniowiecza oraz baroku.  

Opactwo w tym pięknym miejscu pobudowali cystersi, najpotężniejszy i najbardziej pracowity zakon powstały we Francji pod koniec XI wieku. Posługiwali się regułą św. Benedykta: módl się i pracuj, która pozwalała im oprócz modlitwy pracować dla dobra zakonu i zwykłych ludzi ucząc ich i wspierając w prowadzeniu gospodarki i doskonaleniu metod  rolniczych. To cystersi nauczyli ludzi hodowli ryb i pszczół, uprawy winorośli i pól, hodowli bydła i owiec. Budowali folwarki, młyny, gorzelnie,  zajmowali się kowalstwem i handlem. Przepisywali też dokumenty i księgi. Nic dziwnego, że ich pracowitość zaowocowała wielkim bogactwem, które potem przekładało się na powstawanie dużych obiektów im służącym: kościołów i klasztorów z zabudowaniami, zwanych opactwami. A my do dziś możemy dzieła ich pracy podziwiać. To książę Mieszko Stary sprowadził cystersów do Wielkopolski, widział w tym mnóstwo korzyści rozwojowych dla swoich ziem. My więc Mieczysław z Bożej Łaski książę Polski (…) zakonników ze zgromadzenia cystersów (…) osadziliśmy w miejscu zwanym Lenda nad rzeką Wartą (…) Działo się to w Gnieźnie w dzień uroczystości św. Wojciecha roku 1145 – tym aktem fundacyjnym rozpoczynając historię opactwa Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Lądzie (nazywanego kiedyś ze słowiańska Lenda) zaliczanego dziś do najpiękniejszych zabytków Rzeczypospolitej (przewodnik Ląd nad Wartą).

ŚCIEŻKA PROWADZĄCA PRZEZ PARK DO KLASZTORU. 

Dziś to miejsce na uboczu i trochę zapomniane, ale wcale nie zaniedbane, choć część budynków klasztornych wciąż jest odnawiana. Bardzo lubię tu przyjeżdżać, bo nie ma tłumów wycieczek, więc jest to odpowiednie miejsce na modlitwę i skupienie. Choć skupić się tutaj jest jednak dość trudno, bowiem kościół uderza swoją dekoracyjną pięknością i za każdym razem dostrzega się inne jego cudne detale, że trzeba siły woli, aby od podziwiania się oderwać. Cystersi w najlepszych latach swego bytowania w Lądzie posiadali na własność 52 wsie i 3 miasta, więc mogli pozwolić sobie na zatrudnienie przy budowie oraz dekoracji kościoła i klasztoru najlepszych artystów, w tym włoskich (Józef Bellotti, Pompeo Ferrari). 

Dziś kościół składa się z dwóch odrębnych stylistycznie części. Pierwsza, nad którą górują dwie wieże, została pobudowana na miejscu XII-wiecznej świątyni. Rozebrano ją w połowie XVII wieku i według planów Bellottiego wzniesiono na planie krzyża na wzór tej średniowiecznej. Jest ona ozdobiona malunkami franciszkanina, Adama Swacha, modnego wówczas artysty malarza. Przedstawione są na nich sceny modlących się cystersów lądzkiego klasztoru. Są tu też przepiękne ażurowe, zdobione akantem stalle. W ich bogatą ornamentykę wplecione są wizerunki patronów tego klasztoru. Są również przepiękne ołtarze, z bocznym św. Urszuli, czyli coś dla mnie. Jej kult, jako patronki dobrej śmierci, trwa tu od XIII wieku, kiedy w monumentalny ołtarz, największy w Polsce poświęcony mojej patronce, włączono relikwie 54 głów świętych męczennic. Odkryto niedawno, że ich głowy owinięte są unikalnymi i drogocennymi tkaninami. Zresztą sam ten ołtarz-relikwiarz też jest unikalny. 

OZDOBNE WEJŚCIE DO ŚWIĄTYNI.

OŁTARZ ŚW. URSZULI Z RELIKWIAMI.

Druga część świątyni została dobudowana w pierwszej połowie XVIII wieku. I jest to barok w jego najpiękniejszej postaci. Powstała ona za czasów mecenasa sztuki i reformatora cysterskich klasztorów - opata Mikołaja Łukomskiego, który przez pięćdziesiąt lat bytności w tym miejscu spowodował, że dziś przyjeżdżam tu z takim zachwytem. Bo właśnie ta część zwieńczona jest 38-metrową kopułą Ferarriego, którą skomponował z przestrzeni i światła (przewodnik Ląd nad Wartą). Było to jego szczytowe osiągnięcie, bowiem konstrukcja kopuły wsparta jest na gurtach (łukach sklepiennych), które wzmocniły kopułę pozwalając na umieszczenie w jego czaszy okien, dzięki czemu świątynia wypełniana jest światłem. Kopułę pokrywają wymowne freski Neuhertza i należą one do najcenniejszych barokowych polichromii w Polsce. 

Sklepienia całej świątyni zdobi niesamowita sztukateria z mnóstwem owocowo-kwiatowo-akantowych girland, które są obramowaniem i wykończeniem dla religijnych fresków. Przepych w pięknym wydaniu! Wiele tu też innych ozdobnych elementów wyposażenia, jak choćby ogromne konfesjonały, ambona z piękną snycerką czy ażurowe ograny, na których uczą się grać przyszli organiści. A jak pięknie brzmi tu muzyka klasyczna, nie tylko organowa! Od wielu lat bowiem we wrześniu rozbrzmiewa tu muzyka m.in. Bacha, Mozarta, Haydna, Beethovena w wykonaniu Filharmoników Poznańskich. Bo to jest najwłaściwsze miejsce do grania i słuchania tego rodzaju muzyki! Wrażenia z tych koncertów mam niezapomniane!!!

Ale każde opactwo składało się z wielu obiektów służących zakonnikom. Do kościoła przylega więc klasztor, w którym znajdziemy również mnóstwo zabytkowych elementów. Zwiedzanie wszystkich obiektów odbywa się zawsze z przewodnikiem, po wcześniejszym zgłoszeniu, ale warto to uczynić, bowiem dowiemy się tutaj wielu niesamowicie interesujących historii. Spacerując sześćsetletnimi krużgankami okrążającymi budynek klasztoru możemy podziwiać dwadzieścia  obrazów zawieszonych ciekawie pod łukami sklepień. Namalował je wspomniany już Adam Swach i ilustrują one historię cystersów. Przez ładne okna krużganków można wypatrzeć wewnętrzny ogród – wirydarz, którego zieleń stanowi przepiękne tło dla różowych klasztornych ścian przedzielonych białymi pasami. Ale to nie wszystkie miejsca, które trzeba tu zobaczyć! 

KRUŻGANKI Z OBRAZAMI ADAMA SWACHA.

Jest jeszcze XIV-wieczny Kapitularz z gotyckim sklepieniem wsparty ciekawie na jednym, centralnym filarze, a dookoła pomieszczenia znajduje się poczet cysterskich świętych i błogosławionych.  W Galerii umieszczona jest dziś wystawa Ptaki Lądu i okolic. Na piętrze trzeba też zobaczyć Salę Opacką, w której dziś znajduje się przestronna biblioteka oraz sala wykładowa Wyższego Seminarium Duchownego Księży Salezjanów, którzy opiekują się klasztorem od 1921 roku. Jest to jasne pomieszczenie z freskami wspominanego już Adama Swacha, z plafonem na suficie, od podziwiania którego boli szyja, bo jest tak ogromny. Poniżej sufitu znajduje się galeria opatów, którzy pracowali w tym klasztorze. 

KAPITULARZ WSPARTY NA JEDNEJ KOLUMNIE.

GALERIA. 

SALA OPACKA, BIBLIOTEKA.

Jednak największą perełką klasztoru w Lądzie jest Oratorium św. Jakuba. Ściany tego niedużego pomieszczenia pokryte są unikalną polichromią z 1370 roku zaliczaną do najcenniejszych zabytków malarstwa gotyckiego w Polsce. Fundatorem był rycerz i poplecznik króla Kazimierza Wielkiego, starosta wielkopolski Wierzbięta z Paniewic. Malowidła te upamiętniają akt fundacji dobrodziejów klasztoru. Pomieszczenie to było przeznaczone dla rycerstwa i jest dziś bezcennym źródłem wiedzy  o ich obyczajach. Uwiecznione są tu 22 herby rodów rycerskich i dziś jest to jedno z najstarszych źródeł do rozpoznawania znaków rodowych polskiego rycerstwa. Kiedyś można było podziwiać polichromię z bliska. Dziś zasłonięta jest ozdobną kratą. 

POLICHROMIE Z 1370 ROKU (ZDJĘCIE Z ALBUMU LĄD NAD WARTĄ).

ZDJĘCIE Z ALBUMU LĄD NAD WARTĄ.

ZDJĘCIE Z ALBUMU LĄD NAD WARTĄ. 

Rozpisałam się, bo wiele by jeszcze o tym miejscu mówić, jednak lepiej je samemu zobaczyć. Na odjezdne warto zakupić wspomniany już wyżej pięknie  wydany przewodnik, w którym są niesamowite zdjęcia opactwa. Odsyłam Was też na ich ciekawą stronę: http://lad.pl/. Polecam serdecznie to ciekawe miejsce!!!