Tykocin – miasto dwóch narodów.

 

Zwiedzałam już wiele małych, naszpikowanych zabytkami miejscowości, choćby Frombork czy Kazimierz Dolny, ale Tykocin jest z nich zdecydowanie najmniejszy. I choć obecnie nieduży (dwa tysiące mieszkańców), to mnogość zabytków (przeszło 100) z dalszej i bliższej przeszłości świadczy o tym, że kiedyś musiał mieć ogromne znaczenie. I tak było! W tej niesamowitej historii miasteczka znajdziemy nazwiska wielu królów, a nawet cara, znajdziemy też wielką miłość, karę za zdradę, nagrodę za wierność,  wielowiekowe współistnienie kultur, a wszystko to w malowniczo położonym terenie, niedaleko Białegostoku, nad dzikimi brzegami Narwi, które możemy podziwiać ze stalowego mostu.

ZAMEK TYKOCIŃSKI.

Skoro wspomniałam o królach, więc musi być i zamek. Ten jest po drugiej stronie Narwi. Stał tam przez kilka wieków, potem został rozebrany. Dopiero od kilku lat trwa jego powolna, ale zgodna z duchem tamtej epoki budowa. I fajnie, bo miały w nim miejsce niezwykłe dla naszego kraju wydarzenia. Piękna budowla z czerwonej cegły, z wysokimi wieżami robi wrażenie z daleka, kiedyś pewnie też tak było!

Niegdyś tereny te należały do możnowładców litewskich - Gasztołdów. Żoną ostatniego z nich była znana w naszej historii Barbara Radziwiłłówna, późniejsza królowa Polski. A ponieważ nie doczekali się potomstwa wszelkie ich dobra przeszły w ręce króla - Zygmunta Augusta. Król zakochał się w Barbarze oraz w Tykocinie, który stał się od teraz królewskim miastem. Zygmunt w tym spokojnym i doskonale obronnym miejscu zbudował potężny zamek i umieścił w nim największy arsenał Rzeczypospolitej. Nawet po śmierci trudno mu było go opuścić, ale to dlatego, że trwały spory o schedę po nim. Kiedy po roku zabrano ciało do Krakowa, by je pogrzebać, wywieziono też królewskie dobra, w tym zamkowe arrasy, które nigdy tu nie wróciły.

Na zamku gościł Zygmunt III Waza, Władysław IV, Stefan Batory, car Piotr I… A August II Mocny ustanowił w tym miejscu najwyższe do dziś odznaczenie państwowe – Order Orła Białego. Tu dokonał żywota pokonany zdrajca kumający się ze Szwedami Janusz Radziwiłł, opisany przez Sienkiewicza w Potopie. Potem zamieszkał w nim Stefan Czarniecki, bo nadano mu miasto za jego zasługi dla Ojczyzny. Dziś możemy w nim zamieszkać i my, by choć przez noc poczuć się po królewsku, ponieważ są tutaj miejsca noclegowe, sale muzealne i restauracje. Wielka historia!

FILMOWY ALUMNAT.

Kiedy już napstrykamy zamkowi fotek, bo jest niezwykle fotogeniczny, wracamy przez most do miasta. A tam wita nas kolejna wspaniała budowla - kościół św. Trójcy.  Ale zanim do niego wejdziemy, po drodze, napotykamy inny ciekawy obiekt, który znamy w serii filmów U Pana Boga za…. Miała w nim swój lokal Struzikowa. Pamiętacie? A jest to Alumnat, który jednak nie jest szkołą dla alumnów, tylko wzniesionym w XVII wieku najstarszym i jedynym w Polsce zachowanym do dziś szpitalem i przytułkiem dla weteranów wojennych pochodzenia szlacheckiego. Niezwykła ciekawostka!

KOŚCIÓŁ ŚW. TRÓJCY.

Dalej jest kościół św. Trójcy z pomisjonarskim zespołem klasztornym. Ta niezwykła barokowa budowla wzniesiona została przez hetmana Jana Klemensa Branickiego, tego samego, który był w posiadaniu pałacu w Białymstoku. Kościół posiada rozbudowaną fasadę, tzw. parawanową, zakończoną wieżami. Jej kształt przypomina rozłożyste skrzydła, które wyglądają tak, jak gdyby obejmowały znajdujący się przed nim Duży Rynek. Wnętrza mają ciekawe, spokojne, pastelowe polichromie, bogato złocony ołtarz główny i sześć pięknie zdobionych ołtarzy bocznych. Po obu stronach wejścia witają nas portrety ślubne fundatora i jego żony – Izabeli z Poniatowskich. Wspaniały obiekt!

DUŻY RYNEK.

Kościół najlepiej oglądać od strony tykocińskiego Dużego Rynku. To stąd widać go w całej okazałości. A sam rynek też jest niezwykle interesujący, a to za sprawą jego zieloności, pięknych, kolorowych rabatów oraz ciekawego pomnika z 1763 roku, który jest drugim najstarszym świeckim pomnikiem w Polsce, po Kolumnie Zygmunta III Wazy.  Stoi na nim nie kto inny tylko hetman Stefan Czarniecki – starosta tykociński.

Ciekawostką też jest to, że rynek ma kształt trapezu. Ale najciekawsze są stojące dookoła drewniane i murowano-drewniane domy pamiętające XVIII wiek. Zresztą nie tylko tutaj je znajdziemy, ale i w brukowanych uliczkach wychodzących z rynku, choćby 11 listopada, Piłsudskiego czy przy ulicy Złotej. A na końcu ulicy Bernardyńskiej znajdziemy Zespół Klasztorny Bernardynów ufundowany przez Jana Klemensa Branickiego.  

WIELKA SYNAGOGA.

Uliczką Złotą dochodzimy do miejsca, w którym znajdowała się niegdyś dzielnica żydowska – Kaczorowo. Gdyby się dokładnie wsłuchać, to pewnie i dziś usłyszelibyśmy jeszcze tętniące życiem odgłosy żydowskich uliczek. Żydzi osiedlili się tu w XVI wieku za czasów Gasztołdów. I przez wieki umacniali swą pozycję. Jeszcze sto lat temu stanowili połowę mieszkańców miasta. Ranga i znaczenie tej gminy żydowskiej były ogromne, zaraz po krakowskiej. O ich zamożności świadczy choćby ogromna synagoga, która przez trzysta lat pełniła rolę ośrodka życia religijnego i administracyjnego. Jednak eksterminacja gminy w czasie drugiej wojny światowej zmieniła oblicze tej części miasta na zawsze. Zachował się oryginalny układ przestrzenny dzielnicy, zachowała się niezwykła architektura, w tym budynek Wielkiej Synagogi, tylko jej mieszkańców już nie ma. Prawie wszyscy spoczywają w zbiorowych mogiłach w niedalekim lesie. Dlatego tak ważne było, aby pamięć po nich tu pozostała. Zniszczona podczas wojny synagoga była powoli odbudowywana, a ostatnio odnowiono jej wnętrza. Jest tu też muzeum poświęcone tykocińskim Żydom. Ale o tym niezwykłym i unikalnym obiekcie będzie osobny wpis. 

Taka to niezwykła i piękna historia tego niewielkiego, klimatycznego i popularnego podlaskiego miasteczka, które gościło już na wielu znajomych blogach!