Zamek krzyżacki w Gniewie.

 

Gniew to nieduża miejscowość w województwie pomorskim położona urokliwie przy ujściu Wierzycy do Wisły. I choć pierwsze pisemne wzmianki o niej pochodzą z XIII wieku, to ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą nawet sprzed 2500 lat, a na początku naszej ery przebiegał tędy Szlak Bursztynowy. Od X wielu były to tereny państwa Polan. W 1276 roku książę tczewski Sambor II przekazał je Krzyżakom. Dogodne strategicznie położenie spowodowało, że postanowili oni zbudować tu zamek, jako siedzibę komturii, a potem wokół lokowali miasto, które w czasach zakonnych było głównym ośrodkiem politycznym i gospodarczym.

Powstała więc twierdza w stylu gotyckim na planie kwadratu z wewnętrznym dziedzińcem i studnią. I choć w późniejszych latach często była przebudowywana i odbudowywana po zniszczeniach, to dziś możemy podziwiać jego zregotyzowaną sylwetkę. A jest co podziwiać, bo zamek wygląda fantastycznie, jest bardzo fotogeniczny, zachwyca z każdej strony!

Zamek przeszedł w swej długiej karierze bardzo wiele, od kwitnącej krzyżackiej siedziby, poprzez siedzibę polskich starostów, magazyny zbożowe, ciężkie pruskie więzienie i  ogromny pożar w 1921 roku. Od tamtego czasu pozostawał w stanie zabezpieczonej ruiny. Po ostatniej wojnie istniejące tu zakłady wykonały dokumentację i przystąpiły do adaptacji części zamku. Naprawiono wtedy koronę murów, a spalony dach przykryto konstrukcją żelbetową, co widać dziś od środka podczas zwiedzania, i ceramiczną dachówką. Kolejne prace podjęto w latach 90-tych, kiedy kasztelanem zamku był Jarosław Struczyński, szczególnie zasłużony i niezrównany działacz społeczny, inicjator odbudowy i ożywienia turystycznego na zamku, a także założyciel rekonstrukcyjnych grup. To wtedy doprowadzono do jego obecnego kształtu.

Dziś jest własnością Grupy Polmlek, która w zamku stworzyła klimatyczny czterogwiazdkowy hotel z zadaszonym dziedzińcem pełniącym funkcję sali koncertowej i konferencyjnej, a także doprowadziła do stanu świetności obiekty mu towarzyszące oraz całe zamkowe obejście.

W odbudowanym Pałacu Marysieńki, z czasów kiedy Jan Sobieski był tu starostą i pobudował go dla swojej ukochanej, funkcjonuje dziś hotel oferujący komfortowy wypoczynek z widokami na skarpę nadwiślańską.

Obok w dawnych koszarach powstał nowoczesny i luksusowy hotel Rycerski.

Obecnie całość to luksusowe i bardzo zadbane międzynarodowe centrum kultury, turystyki i edukacji historycznej.

Bilety kupujemy w odrestaurowanym neogotyckim Domu Bramnym, który został zaadoptowany na potrzeby muzeum. Oprócz biletów można tu zakupić pamiątki, albo zobaczyć czasowe wystawy. Zwiedzanie zamku odbywa się tylko w wyznaczonych godzinach i tylko z przewodnikiem, więc najlepiej wcześniej sprawdzić jakie godziny będą pasować. I choć sam wygląd zamku jest zachwycający i ma mnóstwo dawnego klimatu, tak zwiedzanie jego wnętrz może rozczarować. Nie ma ich wiele, bo większość została przeznaczona na hotel i w dodatku nie znajdziemy tu wiele z przeszłych czasów.

 

Ale namiastka krzyżackiej przeszłości pozostała, choćby oryginalny wygląd zamku od strony dziedzińca, zamkowa kaplica, w której bracia się modlili oraz krużganki obronne, do których prowadzą bardzo ciasne przejścia (choć dziś można również przechodzić przebudowaną klatką schodową). 

Pozostałe po tamtych czasach artefakty zobaczymy w zamkowej zbrojowni oraz w pięknie przygotowanej, multimedialnej sali archeologicznej.

Na najwyższym poziomie, gdzie zobaczymy wspomniany żelbetowy strop znajdziemy też salę z pamiątkami z czasów II wojny światowej Gdańskiego Bractwa Historii Wojskowości. I choć przedmioty z tamtego okresu są bardzo ciekawe, o tyle sposób ich wyeksponowania nie zachwyca. W piwnicach zamkowych znajdziemy ekspozycję, w większości multimedialną Gniew. Miasto na szlaku historii. Na tej nowocześnie zaaranżowanej wystawie dowiemy się więcej o przeszłości zamku i miasta.

Będąc na zamku warto też zajrzeć do miasta, bo znajdziemy tam wiele dawnego klimatu i ciekawych smaczków architektonicznych. Gniew szczyci się tym, że ma najcenniejszy i największy zespół zabytkowych kamienic w województwie pomorskim. Historia niektórych sięga nawet XIV wieku. I choć później zostały przebudowane to niektóre zachowały oryginalne dawne elementy: sklepienia, balustrady, stolarkę okienną, drzwi z płaskorzeźbami i ozdobnymi okuciami oraz mosiężnymi klamkami. Niektóre mają ozdobne podcienia. Najwięcej takich kamienic zobaczymy na rynku oraz w przyległych uliczkach. Legenda głosi, że w jednej z nich podczas swojego pobytu mieszkała żona późniejszego króla Jana III Sobieskiego, być może wtedy kiedy był on tutaj starostą. W innej mieszkał Leon Wyczółkowski podczas swej bytności w mieście.

Na środku rynku stoi ratusz z czerwonej cegły z podcieniami, który został też przebudowany, ale jego piwnice i przyziemia pamiętają XIV i XV wiek.

Tuż przy rynku stoi też drugi po zamku najważniejszy zabytek miasta. To gniewska fara – kościół św. Mikołaja. Ta monumentalna świątynia pochodzi z czasów budowy zamku, jednak jej wyposażenie to już wiek XIX. Jednak zachowały się tutaj również cenne pamiątki, jak choćby ornat barokowy, który według miejscowej tradycji ofiarowała królowa Marysieńka.

Otoczenie kościoła jest bardzo klimatyczne, bowiem odchodzą stąd malownicze uliczki. Jedna to ulica Sambora, która posiada malutkie, kolorowe domki, przypominjące nieco te w Złotej Uliczce w Pradze. 

Druga to ulica Franciszka Jakusz-Gostomskiego, pilota i lokalnego bohatera ostatniej wojny. Znajdziemy na niej murowane spichlerze, które przeszły świetną renowację i zostały zaadoptowane na lokale użytkowe i mieszkalne. Zwracają uwagę swym ciekawym wyglądem oraz dostosowanym otoczeniem z uliczną małą architekturą.

W XIX wieku powstało też kilka nowych budowli w stylu neogotyckim, czyli w stylu zbliżonym do wygląda zamku, choćby budynek byłego sądu i gimnazjum oraz szkoła podstawowa.

A jeśli jeszcze lepiej poszukamy przeszłości miasta, to odnajdziemy na jego terenie pozostałości średniowiecznych murów obronnych oraz baszty.

To tyle o zamku i mieście Gniew, które odwiedziłam we wrześniu ubiegłego roku, razem z Grudziądzem. Co prawda to drugie miasto bardziej przypadło mi do gustu, ale i w Gniewie było się czym zachwycać.